Enkonduko

Tradicie en Esperanto parencovortoj kiel patro, patrino, avo, avino, nepo, nepino, fianĉo, fianĉino ktp indikas la sekson de la priparolata persono. Por tiaj parencorilatoj ne ekzistas tradiciaj esprimoj, kiuj estas seksneŭtralaj, do kiuj ne indikas la sekson de la priparolata persono. Notu, ke la formoj kun ge-, ekzemple gepatroj, geavoj, genepoj kaj gefianĉoj, estas tradicie uzataj nur por grupo de miksita aŭ nekonata seksa konsisto, do nek por unuopa persono nek por grupo de konata unuseksa konsisto.

Dum la pasintaj jaroj kreskis la kvanto de publikaj opiniesprimoj de esperantistoj, kiuj sentas bezonon por seksneŭtralaj parenco-esprimoj, interalie ĉar sekso en la nuntempa socio estas malpli grava kategorio ol antaŭe kaj sekve pli ofte nemenciinda, kaj krome ĉar la tradiciaj seks-indikaj esprimoj ne estas aplikeblaj al neduumaj personoj. Aperis diversaj proponoj por specifaj esprimoj por esprimi parenco-rilatojn en seksneŭtrala maniero. Lige al tio ankaŭ vigliĝis la esperantologia diskuto pri tio, kiuj el tiuj proponoj estas preferindaj aŭ almenaŭ akcepteblaj laŭ esperantologiaj kriterioj kiel komunika klareco kaj konformeco kun la Fundamento, kun la jama lingvouzo kaj kun la ĝenerala lingva sistemo.

Entute ekzistas dek proponoj por tio, kiel oni povus en sistemeca maniero enkonduki seksneŭtralajn parencovortojn en Esperanton. Por pli bone kompreni, kiom popularaj estas ĉi tiuj diversaj proponoj, mi okazigis opinisondon pri ili. En ĉi tiu artikolo mi prezentas la rezultojn de ĉi tiu opinisondo.

Legi plu

Markos Kramer, Luko Cerante, Robin van der Vliet

Enkonduko

En tradicia Esperanto multaj parencovortoj nepre indikas sekson: patro, patrino, avo, avino, nepo, nepino, fianĉo, fianĉino ktp. Pli kaj pli da esperantistoj sentas la bezonon de sekse neŭtralaj parencovortoj. Dum la pasintaj tri jaroj estis faritaj multaj proponoj pri tio, kiajn sekse neŭtralajn parencovortojn oni povus uzi en Esperanto. En nia artikolo Survoje al sekse neŭtralaj kaj egalecaj esprimoj: Komparo inter la J-sistemo kaj parentismo ni fokusiĝis je la J-sistemo kaj la parentismo kaj interalie prezentis liston de la argumentoj por kaj kontraŭ ĉiu el ĉi tiuj du sistemoj. Por helpi al aliaj esperantistoj iom orientiĝi inter ĉiuj ĝisnunaj proponoj kaj iliaj avantaĝoj kaj malavantaĝoj, ni en ĉi tiu artikolo listigas ĉiujn al ni konatajn proponojn por sekse neŭtralaj parencovortoj kaj listigas ĉiujn gravajn argumentojn por kaj kontraŭ ĉiu el ili.

Legi plu

En multaj lingvoj nuntempe sentiĝas evoluo direkte al pli granda uzo de ekzistantaj seksneŭtralaj esprimoj kaj establiĝo de novaj seksneŭtralaj esprimoj, interalie pro la kreskiĝinta konscio pri la ekzisto de neduumuloj, do homoj kun seksa identeco nek plene ina nek plene iĉa. Inter la seksneŭtralaj esprimoj, kiuj en diversaj lingvoj aŭ tute nove aperas aŭ plifirmiĝas en la efektiva lingvouzo, estas seksneŭtralaj pronomoj. Ankaŭ en Esperanto dum la pasintaj dek jaroj okazis rimarkinda kresko en la uzado de seksneŭtralaj pronomoj, ĉefe de la nova pronomo ri, sed ankaŭ de la tradicia pronomo ĝi, kiun kelkaj nun uzas por homoj en maniero, kiu ne estis kutima antaŭ pli ol dek jaroj.

Por kvante mezuri la nunan staton de la parola lingvouzo koncerne seksneŭtralajn pronomojn en Esperanto, mi faris empirian studon, en kiu partoprenis 287 esperantistoj de ĉiaj aĝgrupoj ekde la adoleska aĝo ĝis pli-ol-80-jaraĝuloj, kontaktitaj tra multaj malsamspecaj interretaj forumoj por certigi kiel eble plej ekvilibran samplon de interrete kontakteblaj esperantistoj. La partoprenintoj respondis al diversaj demandoj pri ilia propra parola lingvouzo kaj pri la parola lingvouzo, kiun ili aŭdis de aliaj esperantistoj. Jen konciza superrigardo pri la rezultoj de ĉi tiu studo:

• ri jam estas tre vaste komprenata, nome de 81% de la partoprenintoj.
• La uzado de ri por paroli pri neduumuloj estas la plej populara maniero paroli pri neduumuloj, praktikata de 38% de la partoprenintoj, multe pli populara ol la uzado de ĝi por tiu celo, kiun praktikas nur 10% de la partoprenintoj.
• Ĉe nespecifa parolado pri personoj nuntempe estas praktikataj multaj malsamaj pronom-uzoj, interalie la tradicia uzado de li, la uzado de tiu anstataŭ persona pronomo, la uzado de la duobla formo li aŭ ŝi, la uzado de ri kaj la uzado de ĝi; la kvantaj diferencoj inter ĉi tiuj malsamaj pronom-uzoj ne estas tre grandaj.
• Radikala riismo kaj radikala ĝiismo, do la ĉiama uzo de ri aŭ ĝi anstataŭ li kaj ŝi, restas relative maloftaj fenomenoj, praktikataj respektive de 6,7% kaj 3,4% de la partoprenintoj.
• Ĉe la junaj esperantistoj, precipe ĉe tiuj malpli aĝaj ol 30, la kompreno de ri, la uzado de ri por neduumuloj, la uzado de ri por nespecifa parolado pri personoj kaj la radikala riismo estas signife pli disvastiĝintaj ol ĉe la esperantistoj pli aĝaj ol 50.

Ĉi tiu artikolo detale prezentas la metodan aliron kaj la rezultojn de ĉi tiu empiria studo, aldonante multajn detalojn al la ĉi-supre prezentita konciza superrigardo. La artikolo komenciĝas per konciza superrigardo pri la situacio en aliaj lingvoj kaj pri la historio de seksneŭtralaj pronomoj en Esperanto. Fine de la artikolo krome estas prezentataj kelkaj konsideroj pri tio, kiel la rezultoj de ĉi tiu studo rilatas al la esperantologia diskuto pri seksneŭtrala lingvaĵo.

Legi plu