Lingva Kritiko

Studoj kaj notoj pri la Internacia Lingvo • Esperantologio Interreta

Etikedo: seksismo

Survoje al sekse neŭtralaj kaj egalecaj esprimoj: Komparo inter la J-sistemo kaj parentismo

Markos Kramer, Kirilo Brosch, Luko Cerante, Robin van der Vliet

Enkonduko

Pro ŝanĝoj en la sociaj ideoj pri sekso, pli kaj pli da personoj sentas la bezonon paroli pri homoj sen indiki ilian sekson.1 Estas du ĉefaj kialoj por tio: Unuflanke la sekso de persono ne plu havas tiel gravan socian rolon kiel en antaŭaj tempoj, kaj sekve iĝas pli kaj pli nature por homoj paroli pri aliaj homoj sen mencii ilian sekson, same kiel oni ekzemple povas paroli pri aliaj homoj sen mencii ilian aĝon aŭ naciecon. Aldone, kreskis la konscio pri tio, ke sekso ne nepre estas duuma kategorio, ĉar ekzistas neduumuloj, do homoj, kiuj laŭ sia identeco, socia rolo kaj/aŭ korpaj ecoj estas nek nur-virseksaj nek nur-inaj.

Ĉi tiu komunika bezono esprimi sin en sekse neŭtrala maniero ekzistas en diversaj lingvaj komunumoj, tiel ke en diversaj lingvoj ĝi kondukas al novaj esprimmanieroj. Ankaŭ inter esperantistoj ekzistas ĉi tiu komunika bezono, do ankaŭ en Esperanto aperas novaj sekse neŭtralaj esprimmanieroj.

Legi plu

Seksa egaligo en la lingvo – laŭfundamente

Mi verkis ĉi tiun artikoleton instigite de la daŭraj debatoj1 pri la lingva (ne)esprimo de sekso kaj seksa identeco2 en Esperanto, kaj precipe de la artikolo aperinta antaŭ nelonge en Lingva Kritiko fare de Marcos Cramer (vd. Cramer 2014). Fakte mi volis unue nur reagi al kelkaj tre problemaj tezoj de ĉi-lasta kontribuo, sed la komento iĝis iom tro longa.

Ĉi-artikole mi volas diskuti ne, kio estus la optimuma esprimo (aŭ unu el kelkaj eblaj) por sekso en planlingvo, sed kion oni laŭ la Fundamento3 rajtas konkrete ŝanĝi en Esperanto por solvi kelkajn el la perceptataj problemoj – kaj kion oni ne rajtas. La celo de mia kontribuo do ne estas instigi iun al ŝanĝo de la lingvouzo, sed montri, kiel oni, decidinte ke ŝanĝo necesas, povus procedi, samtempe ne rompante tiun parton de la lingva normaro, kiun protektas la Fundamento kontraŭ ŝanĝoj.

Legi plu

Esperanto kaj sekso

Jam en la 1970-aj jaroj komenciĝis diskutoj pri tio, ĉu Esperanto estas seksisma lingvo, kaj ekaperis proponoj pri ŝanĝoj al la lingvo cele al forigo de la seksismo. Kiel mi klarigos ĉi-artikole, kelkaj tiamaj ŝanĝproponoj fakte nun jam estas vaste aplikataj, dum aliaj estas uzataj aŭ neniom aŭ nur en kelkaj malgrandaj rondoj. En la pasintaj jardekoj la ĉefa motivo por tiuj ŝanĝproponoj estis la emo eviti diskriminacion kontraŭ inoj, sed en la pasintaj jaroj estis pli kaj pli elstarigita ankaŭ la emo eviti diskriminacion aŭ malinkluzivigon de homoj, kiuj identiĝas kiel nek viraj nek inaj. Por solvi ĉi tiujn problemojn kaj juĝi la taŭgecon de ŝanĝproponoj, oni devas bone kompreni la tradician sistemon de sekso-markado en Esperanto kaj la jam okazintajn ŝanĝojn al ĝi. Post detala analizo de ĉi tiu tradicia sistemo kaj klarigo de la sociaj ŝanĝoj, kiuj ekigis ĉi tiun lingvan diskuton, mi komparos diversajn ŝanĝproponojn rilate al la diskriminaci-evitaj celoj kaj rilate al la perturboj, kiujn ili kaŭzas aŭ kaŭzus al la lingva sistemo de Esperanto. Fine mi por unu el la konsiderataj problemoj ankaŭ prezentas novan propran proponon, kiu laŭ mia analizo estas preferinda al la de kelkaj praktikataj proponoj celantaj solvi tiun problemon.

Legi plu

Funkciigita de WordPress & Etoso de Anders Norén