Lingva Kritiko

Studoj kaj notoj pri la Internacia Lingvo • Esperantologio Interreta

Kategorio: Reformo

Seksa egaligo en la lingvo – laŭfundamente

Mi verkis ĉi tiun artikoleton instigite de la daŭraj debatoj1 pri la lingva (ne)esprimo de sekso kaj seksa identeco2 en Esperanto, kaj precipe de la artikolo aperinta antaŭ nelonge en Lingva Kritiko fare de Marcos Cramer (vd. Cramer 2014). Fakte mi volis unue nur reagi al kelkaj tre problemaj tezoj de ĉi-lasta kontribuo, sed la komento iĝis iom tro longa.

Ĉi-artikole mi volas diskuti ne, kio estus la optimuma esprimo (aŭ unu el kelkaj eblaj) por sekso en planlingvo, sed kion oni laŭ la Fundamento3 rajtas konkrete ŝanĝi en Esperanto por solvi kelkajn el la perceptataj problemoj – kaj kion oni ne rajtas. La celo de mia kontribuo do ne estas instigi iun al ŝanĝo de la lingvouzo, sed montri, kiel oni, decidinte ke ŝanĝo necesas, povus procedi, samtempe ne rompante tiun parton de la lingva normaro, kiun protektas la Fundamento kontraŭ ŝanĝoj.

Legi plu

Esperanto kaj sekso

Jam en la 1970-aj jaroj komenciĝis diskutoj pri tio, ĉu Esperanto estas seksisma lingvo, kaj ekaperis proponoj pri ŝanĝoj al la lingvo cele al forigo de la seksismo. Kiel mi klarigos ĉi-artikole, kelkaj tiamaj ŝanĝproponoj fakte nun jam estas vaste aplikataj, dum aliaj estas uzataj aŭ neniom aŭ nur en kelkaj malgrandaj rondoj. En la pasintaj jardekoj la ĉefa motivo por tiuj ŝanĝproponoj estis la emo eviti diskriminacion kontraŭ inoj, sed en la pasintaj jaroj estis pli kaj pli elstarigita ankaŭ la emo eviti diskriminacion aŭ malinkluzivigon de homoj, kiuj identiĝas kiel nek viraj nek inaj. Por solvi ĉi tiujn problemojn kaj juĝi la taŭgecon de ŝanĝproponoj, oni devas bone kompreni la tradician sistemon de sekso-markado en Esperanto kaj la jam okazintajn ŝanĝojn al ĝi. Post detala analizo de ĉi tiu tradicia sistemo kaj klarigo de la sociaj ŝanĝoj, kiuj ekigis ĉi tiun lingvan diskuton, mi komparos diversajn ŝanĝproponojn rilate al la diskriminaci-evitaj celoj kaj rilate al la perturboj, kiujn ili kaŭzas aŭ kaŭzus al la lingva sistemo de Esperanto. Fine mi por unu el la konsiderataj problemoj ankaŭ prezentas novan propran proponon, kiu laŭ mia analizo estas preferinda al la de kelkaj praktikataj proponoj celantaj solvi tiun problemon.

Legi plu

Kvar ideoj por akordigi -io al -ujo

Vi povas aliri skemisman resumon de la artikolo tie ĉi.

Ĉu la du manieroj por formi gentobazajn landonomojn konsistigas problemon?

Laŭ multaj komencantoj ne, ĉar ili neniam aŭdis pri sufikso -uj’ por landonomoj. Nek por esperantistoj, kiuj opinias, ke Esperanto estas matura lingvo, kies gramatiko, sintaksaj reguloj kaj komuna vortotrezoro jam estas kristaliĝintaj, sed kiuj neniam serioze studis la fundamentojn de la lingvo.

Alie por esperantistoj, kiuj sekvas la Deklaracion pri Esperantismo kaj komprenas la signifon de la Fundamento (1905). Ili demandas sin, ĉu la atendo de la Akademio de Esperanto en 1974, laŭ kiu ĝi lasas al la ĝenerala uzado libere decidi pri la venko de la pli oportuna formo iam estos realigita. Ŝajne la lastajn jarojn la lojaleco al la Fundamento por ankaŭ nur uzi fundamentajn afiksojn1 plivastiĝis, aperis la libreto Rusoj loĝas en Rusujo (Anna Löwenstein, 2007) en kiu ŝi ankaŭ republikigis la artikolaron de Montagu Butler el The British Esperantist, 1947-1949, kiu koncize prezentas la kazon.

Legi plu

Nombrosistemo por Esperanto

Ĉi tio estas matematike senbrida analizo pri la nombronomoj de Esperanto kaj pri la eblaj manieroj koherigi ilin. Min interesas logikaj aspektoj, kaj mi ne ĝenis min senhezite enkondukante volapukaĵojn por pli facile esprimi la ideojn.

Legi plu

Pri la na-ismo

Kutime mi esploras la establitan kaj klasikan lingvouzon de Esperanto kun aparta atento al la lingvaĵo de Zamenhof. Ĉi-foje mi anstaŭe volas turni mian atenton en la malan direkton, esplorante novan fenomenon, kiun iuj eble volus nomi eksperimenta, aliaj eĉ hereza.

Lastatempe en iaj Esperantaj rondoj, precipe junularaj, iom uziĝas nova kurioza vorteto. Temas pri la vorteto na. Ĝi estas nova rolvorteto (prepozicio) samsignifa kun la finaĵo N. Tiuj, kiuj ĝin uzas – mi nomos ilin ĉi-poste na-istoj – uzas ĝin ekzemple en jenspecaj frazoj:

Legi plu

Funkciigita de WordPress & Etoso de Anders Norén