Pri la na-ismo

Tamen, estas facile trovi ekzemplojn de “na multe” per simpla Guglo-serĉo.

Ĉu mortanta? Laŭ mi, biologia analogio ne tre validas ĉi-kampe. Tiaj aferoj tre facile povas malpopulariĝi kaj poste repopulariĝi. Cetere, temas pri la agado de tre malgranda grupo, do oni ne deduktu tendencon el ŝanĝo, kies kaŭzo eble estas la aktiviĝo aŭ malaktiviĝo de du aŭ tri homoj.

La plej grava manko de ĉi tiu artikolo estas, ke ĝi tute ne pritraktas la socian aspekton. Homoj plej ofte kreas kaj uzas dialektojn por indiki sian apartenecon al grupo, ne pro lingva aŭ gramatika “logiko”. Kompreneble, esperantistoj obsediĝas pri gramatiko, sed mi suspektas, ke tamen rolas ia grupidentiĝa funkcio ĉe “na-ismo”.

Saluton!

Mi ankoraŭ neniam aŭdis pri na-ismo ĝis nun (fakte hieraŭ). Bonege skribita, ĉar unue mi pensis: “Ne stultas, tiu na” do fine: “jes.. ne necesas”…

TAMEN, hodiaŭ mi estis studanta biologion por miaj venontaj ekzamenoj, kaj ekde mi komencis lerni esperanton (kvaronjaron), mi ĉiam provas traduki ĉion mi vidas… do same kun biologiaj tekstoj. En molekula biologio havas multegajn (fakte nur:) mallongigajn kaj kompleksajn (fremd-)vortojn. Tial mi ekpensis pri tiu artikolo kaj relegis ĝin.

Nun, mi konkludas ke estus genia uzi “na” antaŭ fremdvortaj kaj mallongigaj (ekzemploj unu kaj du). Sed NUR por tiu ambaŭ. Tiel oni povus montri ke vorto estas fremdvorto aŭ mallongigo kaj samtempe uzu la akuzativon.

Por esti kompleta, mi rapide diras kio mi pensas pri la aliaj ekzemploj. Estos tre facilaj tialoj.

3. Citaĵoj
Ili ne bezonas -n ĉar estas citaĵo, ĉu ne? :) Mi faras same en mia gepatra lingvo (germana).

4. Titoloj de libroj, gazetoj k.s.
Mi simple diras: Mi legis Monaton. Iu demandas: Kio estas Monato? Mi respondas: estas gazeto. Ĝi estas esperanta vorto, do oni povas alligi -n.

5. Esperantaj vortetoj, kiuj ne akceptas N-finaĵon
Ili ne akceptas N-finaĵon.. do mi ne faras n-finaĵon.

6. Liternomoj sen (vera) O-finaĵo
Same ke ĉe ekzemplo kvin. Ili ne akceptas -n..

7. Kvantaj E-vortoj uzataj O-vortece
Ili ne estas O-vortoj.. kaj E-vortoj ne ackeptas -n…

8. I-verboj en objekta rolo
Same…

9. Subfrazoj en objekta rolo
Tie ĉi, mi pensas ke jam la ekzemplo estas neevidenta. Oni neniam uzus “na” tie ĉi :)

La plej bona solvo pri la uzo de la akuzativo aplikatas en la lingvo Ido, ni kopiu la ekzemplon, des pli ke en la 120-jara esperanto ennormiĝis la kutimo ke la normalaj esperantaj frazoj havas la sekvan ordon:
1-a “subjekto” 2-a “predikato” 3-a “adjekto”.
Do kiam la frazo estas normala, (kiel la ĉi-supra), ni tutsimple ne uzu la akuzativon.
Ni uzu la akuzativon “n” nur kiam la vort-ordo ne normalas.
Do: “La kato manĝis la muso”, samsignifas al “Muson maĝis la kato”
La frazo: “A entenas B” signifas ke “B” estas ene de A.
“B” entenas “A” = “A” estas interne de “B”

Per tia solvo la lingvo rezultos ankaŭ pli flua kaj belsona, precipe en la formoj pluralaj

attilio.liotto@gmail.com

Reponde al Sinjoroj Cyril Brosch kaj H. C. Shinopy
La de vi nomataj reformoj , estas simpla lingva evoluo; tiaj “reformoj” en esperanto ne novas, vidu ekz. pri la virinaj nomoj. En la komenca esperanto ili devis ĉiam finiĝi per “o” kaj nun finiĝas ĝenerale per “a” aŭ eĉ per iu ajn litero (kiel en la naciaj lingvoj). Vidu la sufikso “ad” , en la zamenhofa esperanto signifis daŭron ekz. “Li kuradis ĝis li falis (Z)” kaj nun esprimas precipe aspekton “komencita sed ne finita”. Nun oni diras: “Mi atendis la tutan tagon”, sed: “ kiam mi revenis ŝi lavadis la telerojn” (ŝi estis lavanta la telerojn). Krome nenia lingvo povas havi kiel konstanta modelo ian “Sanktan Biblion”, eĉ se ĝi nomas “La Fundamento de Esperanto”. Fundamento kaj modelo de ĉiu viva lingvo estas ĝia parolanta popolo kaj ties plej elstara literaturo, ĉiam evoluanta ĉar viva. La “Fundamento de Esperanto”, havis gravan rolon ĝis kiam esperanto estis nur lingva projekto aŭ planlingvo. Nun esperanto jam estas lingvo inter la lingvoj. Eble esperanto ankoraŭ adoleska, sed jam kapablas vojaĝi memstare kaj libere tra la mondo, kaj dankal la kunludo inter la diversaj etnaj lingvoj, ĝi, pluevoluos senfine, samkiel ĉiu lingvo.
Vi demandas: “Ĉu vi pensas ke homoj kiuj havas problemojn kun la akuzativo en senmarka (S-P-O) frazo, atentas pri ĝi en alia vortordo”. La personoj kies etna lingvo ne havas la objektan deklinacian akuzativon kutimas distingi la objekton ĝuste de pozicio okupata en la frazo (ĝenerale la lasta). Por ili la”plua “ aldono de “n” estas tute redunda kaj preskaŭ absurda, por ili tute sufiĉas la loko okupita de la objekto (kiel en propra etna lingvo). Male kiam la vortordo ne normalas, tiam ankaŭ en la respektivaj naciaj lingvoj, ili uzas ian markilon por evidentigi la objekton, do ĉikaze al ili pli facilas uzi la esperantan “n” markilon. Por ili la Ido-sistemo estas pli facila kaj eĉ aŭtomata, ĉar denaske uzata.
Kiam la objekto aperas en formo de pronomo… aŭ kiam la vortordo alias ol S-P-O, tiam ili aŭtomate imitas la propran denaskan lingvon.
Ekzemple mi donas kelkajn italajn frazetojn, sed la sistemo analogas en ĉiuj lingvoj sen objekta akuzativo.
Io ti amo = mi vin amas. Mi ami tu? = Min amas vi? ( ti = vin mi = min)
Io ti aiuto = mi vin helpos Ti aiuto io = Vin helpos mi (io = mi tu = vi)
Il pomo lo ho mangiato io, no Helena = La pomon manĝis mi, ne Helena (lo = ĝin)
Laŭvorta traduko: La pomo ĝin manĝis mi, ne Helena.
La belsono ne koncernas la “n” sed la ripetadon da “ojn, ojn, ajn, ajn” antataŭ “on, on, an, an”
Mi opinias ne pli malpli baldaŭ la frazoj kun normala vortordo, estos komence tolerataj,faj fine normaj.
Mi fine aŭspicas ne ni ĉesu batali kontraŭ la idistoj, ili volas tion kio ni mem volas, nome: neŭtralan lingvon por pli demokrata monda komunikado. Ni ne timu kopii tion kio en la lingvo ido bonas, eble tiamaniere iam denove ni estos unuiĝintaj.
Attilio.liotto@gmail.com

Saluton, S-ro attilio.
Ne konfuzu reformi kun evolui, mi opinias.

Pri virina nomo:
Tio temas pri propra nomo, ne pri Esperanto. Via opinio estas maltrafa tute.
Ekz. la litero de mia nomo ĉiam finiĝis nek “o” nek “a”, sed “y”.

Pri modelo:
“Fundamento kaj modelo de ĉiu viva lingvo estas ĝia parolanta popolo kaj ties plej elstara literaturo”, estas prave, sed gramatikaj ruloj.
Ĉu vi iafoje asertis reformi aŭ ŝanĝi la gramatikon de naciaj lingvoj?

Pri frazo:
Ne ekzistas frazo S-P-O sola,
alie ekzistas S-P-O-nerektaO, S-P-nerektaO-O, S-P-O-K, S-P-K-O.
( Plie P-S, P-K-S… )
Ni povas uzi Esperanton kun facile komprenebla vort-ordo, kaj ni ĉiam kutimas ŝanĝi vort-ordon por uzi facile komprenebla frazon, dank’ al la historio kun 120 jaroj.
( Kelkaj diris “libera vort-ordo”, tion mi rigardas ne korekta, sed “facile komprenebla vort-ordo”. )
Se ni abolos akuzativon kiel Ido, kiam ni aplikos frazojn S-P-O-O, S-P-O-K, S-P-K-O, tiaj frazoj konfuzos nian cerbon, se eĉ iomete longa frazo, jam ni trovis tion en Ido. Ido-rimedo ne povas subteni longan frazon, kaj malhelpas kompreni frazon por ni. Jen akuzativo ĉiam necesas al facile komprenebla frazo. Se ni abolos akuzativon kiel Ido, Esperanto fariĝos pli malfacila kaj pli maloportuna por ankaŭ lerni kaj uzi kiel Ido, ree mi opinias.
Mi vidas, ke vi konsideras ne belsona akuzativo-markilon “-n”. Do ĉu vi sentas ne belsona nominativo-markilon “-o”? Esperanta nominativo ĉiam deriviĝas kun la sufikso “o”, plu ĉiam adjektivon “-a”, ĉiam pluralon “j”.
Mi konsideras, ke “-n”-abolo ( eksterregula kiel Ido; precipe embarase vi proponas ) estas absurda kaj malkonciza duoble trioble, ĉiama “-n”-aldono estas konciza, precipe kiam utilas uzi longan frazon.

Reformi Esperanton signifas ne evolui, sed sole regresi. Jam ekzistas 200-300 lingvoj, tiuj sin nomas “reformita / plibonigita Esperanton”, sed neniu uzas ilin. Se akuzativo estas malutila, vi kaj mi ankaŭ rajtas migri aliajn lingvojn, sed tuj ni trovos alian lingvon tre malfacila-maloportuna, ni devos reveni Esperanton.
Plie estas neeble unuiĝi kun Ido, ĉar idistoj ĉiam skismas por reformi la gramatikon sub la sekvantaj reformo-proponoj. Vidu, jen tiel batalas ni la interna pri la gramatiko. Se ni unuiĝos kun Ido aŭ aliaj lingvoj, la batalo fariĝos pli severa, ĉar precipe idistoj estas pli multe batalemaj ol ni.

(korekto)
Mi esperas ke* vi ne miskomprenu

Estimata H. C. Shinopy
Verŝjne ni ne regas sufiĉe bone esperanton por klara interkompreniĝo, aŭ esperanto ne estas sufiĉe klara lingvo. Tamen mi ree provos ekspliki mian penson.
1) Mi neniam proponis reformojn, sed aŭspiciis pli vastan aplikon de “La principo de sufiĉo”, mi konvinkitas ne la lingvoj poiome memŝanĝiĝas. Grandaj reformoj ne bezonatas.
2) “NA” aŭ alia akuzativmarkilo en esperanto tute ne necesas. Jam estas du, sufiĉas.
3) Ĉiu influatas de la propra denaska lingvo kaj ties strukturo, sed tio ne implicas nekapablon kompreni aliajn lingvajn strukturojn.
4) Komence ĉiuj esperantaj propraj nomoj, laŭ la Fundamento, devis fini kaj finis per “o”, nun, kun la aprobo de La Akademio de Esperanto, virinaj nomoj finas per “a”. Al mi tute ne interesas, ĉu vi nomas tion ŝanĝo, reformo, herezo aŭ nenio.
5) “Dank’al” ne estas mallongigo kiel ”ekz.”, des malpli ĝi estas siglo kiel “UEA”. “Dank’al” estas grava eraro aŭ esprimo kontraŭfundamenta. La ekzakta mallongigo de “danke al”, estas la kunmetita vorto “dankal” ĝi estas adverba prepozicio (kunmeto de adverbo + prepozicio).
6) Se esperanto ne evoluas kaj neniam evoluos tiel “libere” kiel la aliaj lingvoj, tiam ni ĉesu amuziĝi per ĝi, kiel infanoj per pilketo. Se tielas, pravas Chomsky, la fama lingvisto kiu diras ke esperanto ne estas lingvo, do ni ĉesu fanfaroni kaj perdi senutile nian tempon!
7) Ĝis kiam esperantistoj estos plejparte sektemaj, kaj pretendos ke “La (Snkta) Fundamento de Esperanto” estu pli sankta ol la Sankta Biblio por la kristanoj”; esperanto estos rigardata de la ekstera mondo, kiel ludilo de stranguloj, kaj neniam kiel serioza afero, des malpli kiel utila lingvo.
8) Tamen, mi kredas ke esperanto jam estas vera lingvo, kapabla evolui kiel ĉiu alia lingvo, kaj ke la fundamento de esperanto, ne estas nur ia pli ol centja libro, sed ankaŭ kaj precipe la nunaj regaj parolantoj kaj la esperanta literaturo.
9) Komence esperanto estis gardata kiel bebo en krablejo, nun ne plu, esperanto jam adoleskas kaj kapablas vojaĝi sola tra la mondo. Danke ankaŭ al interreto, esperanto estas malpli rigida, pli flua, pli verva, pli natura. La “Fundamentalistoj” dum cento da jaroj cenzuris la esperantajn gramatikojn kaj lernotekstojn, sed neniam kapablos cenzuri la reton. Tio por esperanto signifas libereco, konkero de vera komunumo kaj normala vivo, samkiel ĉiu alia lingvo. Spital la bremsemaj fundamentalistoj kaj merite ankaŭ al la reto esperanto komencas vivi nature kaj nature evolui kiel ĉiu lingvo, ne plu estas protektenda bebo. Poiome ĝi ŝanĝiĝos; supervivos la plej belaj kaj trafaj esprimoj, apud la novaj diversetnaj kaj tial preciozaj, akirindaj kaj konstante akirataj de la diversnaciaj idiomoj. Iam esperanto estos vere la demokrata monda lingvo. Je tio mi kredas, favoral tio mi utiligas mian liberan tempon.
Amike Attilio Liotto attilio.liotto@gmail.com

Estimata S-ro Attilio Liotto

Revidante ĝisnunajn skribojn:
Mi ja unue komprenis ( ĉu mi devis diri “miskomprenis”? ): ke vi asertis, se ni sekvus laŭ la evoluo ( de via vidpunkto), ni devus migri tra Esperanto, vice Ido, Occidental, Novial, Interlingua, Lingua Franca Nova, Europanto, Ekspreso, Latina Nova, Ludlange…, al novaj aliaj lingvoj, kiuj ĉiuj sin nomas “plibonigita Esperanton”. Ĉar vi skribis ĉe 15, “La plej bona solvo pri la uzo de la akuzativo aplikatas en la lingvo Ido”. Min tre surprizis via opinio, aŭ ĉu vi asertas nin ŝanĝu ĉiu-hore la gramatikon.

Sed vi skribis supre, “Grandaj reformoj ne bezonatas.”, jen via opinio konkordas Manders-an opinion: “Naciaj lingvoj / Esperanto ne evoluas libere”.
Ambaŭ-opinioj signifas, ke neniam okazos devie ekstrema ŝanĝado pri la gramatiko, mi komprenas. Kaj Chomsky ĉiam diras malsaĝe devie ekstremajn opiniojn, mi ne konfidas lin. Esperanto jam estas vivanta lingvo. Mi apenaŭ trankviliĝas.

Pri “dank’al ”:
Mi unue rigardas, “dank’al” sole estas mallongigo aŭ kunmetaĵo. Post kelkaj horoj, mi trovis mian vortaron manka. Akademio juĝis rekomendi “dankal” kiel adverban propozicion. Dankon por via konsilo.

Pri virina nomo:
Kial la temo implikiĝis?
La temo estas pri propra nomo.
Estas sufiĉe, ke ni sole krude literumi la vorton, ne necesas esperantigi intence.

Pri regula deklinacia sistemo:
Ni ne rapidu decidi tion. Ĉu tuj momente ni povus ŝanĝi nuntempan sistemon, apud Idistoj penas apliki objektivon? Ni jam diskutis tion dum 120 jaroj, sed ne ŝanĝis. La situacio ne atingas la tempon. – Ankaŭ vi povas kompreni la situacion.

“Grandaj reformoj ne bezonatas.” Jen kiel ni agos?
Esperanto ĉiam demandas nin, kion kiel kiom mezuras ni pri la situacio de la evoluo.
Dankon por la disputo! – H. C. Shinopy

Responde al la Estimata Akademiano Bertilo Wennergren

Vere mi komencas timi ke esperanto ne estas klara lingvo. Eble per eo, simpla kaj facila interkompreniĝo ne eblas, aŭ probable, la plejo de la esperantistoj as tiel reformofobiaj ke ili vidas ĉie reformatakojn. Trankviliĝu! Ne tielas. Mi denove provos min esprimi kun la espero ke mia teksto ĉifoje estu tute deĉifrita.
1) Jam de jardekoj, en la originala esperanta literaturo, ĝenerale uzatas virinaj nomoj finantaj per “a”
2) Pri tio ekzistas eĉ interkonsento inter famaj verkistoj kaj poetoj.
3) La Akademio de Esperanto, ĉiteme, ne nur konsentas, sed faris eĉ pli permeseman agnoskon en:
“Aktoj de la Akademio de Esperanto, III, 1975 – 1991 (Oficiala Bulteno de la Akademio de Esperanto,n-ro 11)”
El la menciita Bulteno mi ekstraktas:

Rekomendoj pri propraj nomoj *

1-e) La Akademio agnoskas, ke ĉiu ajn rajtas esperantigi sian nomon laŭ sia bontrovo. Ĉiu rajtas ankaŭ elekti pseŭdonimon aŭ plumnomon por si.
*
2-e) La Akademio ankaŭ agnoskas, ke ĉiu ajn rajtas konservi sian aŭtentan nomon laŭ la originala ortografio, se nur ĝi estas skribita per Latinaj literoj.
*
5-e) La Akademio konsilas, ke neniu trudu al aliaj personoj manieron ŝanĝi aŭ transskribi sian nomon eĉ skribe. Propra nomo estas apartenaĵo de ĉiu individuo.

5) Konsekvencal suprecititaj akordoj, konsiloj, agnoskoj, kaj por facile distingi virinan nomon disde vira, en ĉiu nelga kaj nuna esperanta rakonto, novelo, romano, dramo aŭ poezio; la virinaj nomoj ĝenerale finas per “a”.
“Notindas, ke PIV2002 kaj PIV2005 foriris de tiaj A-finaĵoj virinaj nomoj. Tie la Esperantigitaj virinaj nomoj laŭ-Fundamente havas O-finaĵojn.”
6) PIV2002 kaj PIV2005, tute ne estas la “Dua Netuŝebla kaj Sankta Fundamento de Esperanto”

“Sed ni deflankiĝas de la temo. Eble mi baldaŭ” fermos tiun ĉi diskuton”.

7) Mi rimarkigas ke la supra frazo estas neoportuna kaj ne ne honorigas vin. Cetere ne konvenas memorigi al la komunaj esperantistoj ke ili estas nur subuluj, ke Esperantujo ankoraŭ ne estas demokrata, ke en ĝi ankoraŭ regas la ne tro demokrataj reformfobiaj “Fundamentalistoj”, pruvo de tio estas la paĝaro mem de ĉi tiu “Lingva kritiko” dividita per klasoj: klaso elita, kiu povas verki artikolojn kaj komentojn; klaso pleba, kiu povas nur fari komentojn; kaj klaso patricia, kiu havas ĉiujn rajtojn, inkluzive fermi la buŝon al la subuloj.
Dankon pro la memorigo. As dolĉe esti informataj subuloj!

Attilio Liotto attilio.liotto@gmail.com